De tweede editie van de Zaanse Geschiedenisquiz vond plaats op 31 oktober 2017 in het Zaantheater. Een leerzame, gezellige en spannende avond, georganiseerd door het Gemeentearchief Zaanstad, het Zaantheater en de Vereniging Zaans Erfgoed. De stadsdichters Jeroen van Leeuwen en Ellis van Atten verdiepten zich ook in de Zaanse Geschiedenis en schreven.

Een Zaanse Geschiedenis

Noordse wind gaat liggen
Plat op haar rug
In dit blubberig land viert het feest zichzelf ..in samenspraak met Osiris
Groeipijn aan natuurlijke oevers stroomt over toekomst die hier is
Wilde bloemen bloeien in het zilveren zoemen
Benoemen van totale ontwikkeling in verwildering
Zes eeuwen voor het begin van een jaartelling
Weinig werd overgeleverd ondanks de kunst van verhalen vertellen
Wij graven zonder woorden naar nederzettingen
tussen de zeeklei, leem en veenpakketten.

Potscherven van vergeten bewoners
bewijzen bestaan achter strandwallen
Schreeuwende zeemeeuwen vliegen
langs oevers van een veenriviertje
en broeden op het oer IJ
gescheiden van de zee
Waterverplaatsingen, volksverhuizingen
de Romeinen namen deel
Bewoning langs drassige wildernis
woest moeras en vormend veen
Sporen in slotenpatronen

Woest stuwt een storm het IJ tegen Assendelver Zeedijk
Kolkend blauw met witte koppen tot in Beverwijk
Ogenblikken bevroren en traanden maanden
Weinig bronnen bestaan over de West-Friezen en Saenden
Lang geleden werd oud leven toegedekt met nieuwe bodemlagen
Ontginningen door dempen, dijken aanleggen en bomen zagen
Knotwilgen als obelisken, ridders zijn strijders te paard
Boeren verhandelen voedsel op markten van tijdelijke aard
We zijn vertrokken op een vloot vlotten achter de rest aan
Plannen bedacht als vlam in de pan door de machtige Banne van Westzaan

Van hout zaagt men boten, haringbuizen varen uit
Fluitschepen trekken door Zaanse Straten naar de Oostzee
Daar hijst men de spek op aan karnaten, eet men scheepsbeschuit
De bedrijvigheid groeit, maar levens gaan verloren
Ook de walvis wordt met de dood bedreigd
Een graf wordt niet gegraven
het water wel uitgediept tot grote havens
Het monster is tot leven gewekt
In pakhuis de Vrede gelegd
Overslag tot aan vandaag

Veenpolder drassig land vastgeklonken op palen,
zaagmolens draaien en malen
Het zijn houten motoren
Een gezegde zacht uitgesproken in Nauerna met Zaanse neurie
bleek later een spreekbeurt over de Spaanse furie
De laatste jury staart verbaasd maar spreekt niet.
Stil staren naar voorbijflitsende lichtjaren op een racefiets

Fabrieken stomen de Zaanstreek op met zelfgebouwde machinerie
laten rijst, meel, cacao en koeken van de band rollen
Bouten, moeren en slijpende tollen vormen metaal tot kanonnen
Voor de oorlogsindustrie is economie de munitie
Draaiende treinsporen botsen met de vaart
Ondergronds reist de tijdlijn
tussen werk en thuis
tussen metropool en groene dorpen
tussen toen en nu ligt tijd en geld
Goed bewaard?
Over honderd jaar volgt nieuwe interpretatie
Wat je nu doet is morgen geschiedenis
wie wint of verliest is een tijdelijk inzicht

Sporen in de modder, woorden vol gedonder
De oorlog
Ooit begonnen
Nooit gewonnen
100 seconde verloren binnen een eeuw uitgeluid
Wanneer monumenten spreken. Een vliegenier gered
Op bankjes liggen dromen over de bankier van het verzet
Zweef vertraagd door zijn straat linksaf door de laan der vrijheid
De recente historie vertoont kenmerken van een ijstijd
Messteken in hartverscheurende treurige episoden
Mensen, kinderen aanbaden verdwenen goden

Meer arbeid dan mensen in een samengesmolten stad
trekt werkers van ver met handen uit de mouwen
Spaghetti en broodjes döner overgoten met lawaaisaus vullen
de toch al volle maag. Stadsgrenzen worden verplaatst
De Zaankanter heeft kleur gekregen – is meer dan groen
na volksverhuizingen. De geschiedenis herhaald vooruitgeschoven
is nooit afgelopen

Alles groen als gras blijft zoals het vroeger was
Zoals het vroeger was, is het nog steeds
Geschiedenis leeft
Lichtjaren
bakens maken in de Zaanse aarde
kriskras verdwalen over paden, straten waren nog water
Gisteravond spreekt zich uit in onbeantwoorde quizvragen

Ellis van Atten & Jeroen van Leeuwen, oktober 2017